این نژاد ورزشی و براق که بیشتر بهعنوان ستارهی صدویک سگ خالدار دیزنی شناخته میشود، سابقهای چندصدساله دارد. اوایل فقط سگ مربی بود ولی بعدتر بهعنوان شکارچی، سگ آتشنشانی و حتا در سیرک هم خدمت کرده است. دالمیشن که در زندگی واقعی هم مثل فیلمها جذاب است، دوست دارد در تمام کارها همراه خانواده باشد.
ویژگیهای عمومی
هایلایتها
- دالمیشنها به ورزش روزانه نیاز دارند، درغیراینصورت بیحوصله و خرابکار میشوند.
- دالمیشنها ریزش مو دارند! برس کشیدن مرتب به کنترل ریزش موشان کمک میکند.
- برای اینکه دالمیشنها بتوانند رفتار خوبی در خانواده داشته باشند، باید آموزش ببینند. میتوانند لجباز و یکدنده باشند، به همیندلیل بدون آموزش قاطعانه و منظم ممکن است کنترل او را بهکلی از دست بدهید.
- معاشرت زودهنگام آنها با سگها، گربهها، پتهای دیگر، بچهها و بزرگسالان برای دالمیشنها یک ضرورت است.
- دالمیشنها دوست ندارند زمانی طولانی تنها باشند. اگر بتوانند در تمام فعالیتهای خانواده شرکت داشته باشند و همان جایی که خانواده غذا میخورد و میخوابد، غذا بخورند و بخوابند، بسیار خوب رفتار میکنند.
- خانوادههایی که فرزندان کوچک دارند باید بدانند که دالمیشنها بسیار شاد و فعالاند و ممکن است تصادفاً به بچههای کوچک آسیب بزنند.
- انیمیشن و فیلم صدویک سگ خالدار که هر دو توسط کمپانی دیزنی ساخته شدهاند، به شدت به محبوبیت این نژاد افزوده است. افراد سودجو که به دنبال کسب درآمد از فروش این سگ محبوباند، آنها را بدون توجه به وضعیت سلامت جسمی و روحیشان به صورت غیرقانونی پرورش میدهند. ازاینرو اگر قصد خرید دالمیشن دارید، حتماً محتاط عمل کنید.
تاریخچه
منشاء پیدایش سگ دالمیشن مشخص نیست. گفته میشود که این سگهای خالدار با کولیهای رومانی سفر میکردهاند ولی مشخص نیست که اولین بار کجا دیده شدهاند. دالمیشن نام خود را اولین بار در زمان اقامتش در منطقهای به نام دالماسی، استانی در ساحل شرقی دریای آدریاتیک، منطقهای که به کرواسی معروف است، به دست آورد. دالمیشنها در طول تاریخ طولانی خود برای کارهای مختلف مورد استفاده قرار میگرفتند و هیچوقت یکجا ماندگار نبودهاند. در دالماسی بهعنوان سگ نگهبان، سگ گله، موشگیر، سگ شکار، سگ سیرک و سگ کالسکه، مورد استفاده قرار میگرفتند. در انگلستان بود که دالمیشنها بهعنوان سگ کالسکه قطعی پرورش یافتند. وظیفهاش این بود که قبل از اسبها راه را باز کند و همراه با کالسکه در سرتاسر مسیر بدود. او راهنمای اسبها بود. تا همین امروز هم این نژاد وابستگی خاصی نسبت به اسبها دارد. این وابستگی دالمیشنها را در مسیر شغلی جدیدی در ایالات متحده قرار داد. آنجا سگ آتشنشان شدند که میبایست همراه با اسبها به سما آتش بدوند، طی آتشسوزی مراقب تجهیزات باشند و گاهی حتا جان افراد را نجات دهند. امروزه اکثر دالمیشنها فقط همراه و معاشر خانوادهاند. بااینحال بسیاری از ایستگاههای آتشنشانی در آمریکا هنوز سگ دالمیشن دارند.
اندازه
قد دالمیشنهای نر و ماده بین ۵۶ تا ۶۱ سانتیمتر و وزنشان بین ۱۵ تا ۳۲ کیلوگرم است. دالمیشنهای نر معمولاً جثهی بزرگتری دارند.
شخصیت
دالمیشن که برای دویدن زاده شده است، سگی است پرانرژی با ظرفیت بیپایانی برای ورزش کردن. او عاشق توجه است و تمایل شدیدی به خوشحال کردن دیگران دارد، همین باعث میشود آموزش دادن به او از طریق تکنیکهای تشویقی مثل تشویقیهای خوراکی، کلامی و بازی آسان باشد. او سگی است باهوش با کمی حس شوخطبعی که تمام تلاشش را برای خنداندن شما به کار میگیرد. کاملاً هوشیار است و مراقب همهی اتفاقاتی که در اطرافش میافتد هست. این باعث میشود سگ نگهبان خوبی باشد. دالمیشن هم مثل هر سگ دیگری باید در تولگی اجتماعی شود ــ با سگها، آدمها و موقعیتهای جدید آشنا شود تا دربزرگسالی آرام و بیخطر باشد.
سلامتی
دالمیشن بهطور کلی نژادی سالم است، اما آنها هم مثل سایر نژادها مستعد ابتلا به بعضی بیماریها هستند. همهی دالمیشنها قرار نیست بیمار شوند، ولی خیلی مهم است که اگر با این نژاد سروکار دارید، از مشکلات و بیماریهای آنآگاه باشید. بهتر است سگتان را از یک پرورشدهندهی مطمئن تهیه کنید تا بتوانید از سلامت والدین او مطمئن شوید، زیرا اکثر سگها تا زیر دو سالگی مشکلات ژنتیکی خود را نشان نمیدهند.
- ناشنوایی مادرزادی: ناشنوایی مادرزادی بهعنوان یک صفت پلیژنیک به ارث میرسد و کلیهی ردههای خونی دالمیشن میتوانند ناشنوایی را به فرزندان خود منتقل کنند. تقریباً هشت درصد از دالمیشنها کاملاً ناشنوا به دنیا میآیند و ۲۲ تا ۲۴ درصد فقط در یک گوش شنوايي دارند. همهی تولهها وقتی به دنیا میآیند گوشهاشان بسته است. گوشها باید تا ۱۲ تا ۱۶ روزگی باز شوند. در دالمیشنها ناشنوايی با زوال دائمی اندامهای کورتی و گروه سلولهای عصبی داخل بخش حلزونی گوش که مسئولیت تشخیص صدا را دارند، تا شش هفتگی همراه است. تستهای شنوایی خانگی مثل کوبیدن روی زمین یا کوبیدن تابهها به هم قابلاعتماد نیستند زیرا تولههای کَر میتوانند ارتعاشات را حس کنند و اغلب یاد میگیرند که خودشان را سازگار کنند. تنها آزمایش علمی معتبر، تست BAER است که البته همهجا انجام نمیشود ولی در کلینیکها و بیمارستانهای تخصصی حیواناتخانگی معمولاً وجود دارد. این آزمایش را میتوان هر زمان بعد از پنج ماهگی توله انجام داد. سگهایی گه برای تولیدمثل از آنها استفاده میشود، حتماً باید این آزمایش را داده باشند.
- سنگ مثانه: دالمیشنها سیستم ادراری منحصربهفردی دارد که باعث میشود خیلی زود به سنگمثانه دچار شوند. ادرار دالمیشنها بهجای اوره یا آلانتوین حاوی اسید اوریک است. این سنگها از نمک موجود در اسید اوریک درست میشوند. سنگها اگر بزرگ باشند در مجرای خروجی مثانه گیر میکنند و اگر کوچک و شنمانند باشند از طریق ادرار دفع میشوند. اگر این سنگها باعث مسدود شدن کامل مجراری ادرار شود و درمانی برای آن انجام نگیرد، ممکن است منجر به مرگ دالمیشن شود. دقت کنید که بهدلیل همین وضعیت همیشه باید آب تازه و کافی در اختیار دالمیشنها قرار گیرد و در غذای آنها هم نباید پورین وجود داشته باشد (ترکیبی بلوری و بیرنگ که با اکسیداسیون اسیداوریک تولید میکند). امروزه تحقیقات و مطالعات زیادی در این زمینه در حال انجام است و مطمئناً درمانها و داروهای جدیدی وارد بازار خواهد شد. در این زمینه با دامپزشک مشورت کنید.
- حساسیتهای پوستی: خیلی از دالمیشنها دچار حساسیتهای پوستی میشوند. این حساسیتها سه دستهی اصلی دارند: حساسیتهای غذایی که با حذف بعضی موادغذایی از برنامهغذاییشان درمان میشود؛ حساسیتهای تماسی که با واکنش به یک مادهی خاص مثل رختخواب، پودر کَک، شامپو سگ و سایر مواد شیمیایی ایجاد میشود و با حذف آن مادهی حساسیتزا درمان میشود؛ و آلرژیهای استنشاقی که بهخاطر وجود مواد حساسیتزای هوا مانند گرده، گردوغبار و کپک ایجاد میشود. داروی مورداستفاده برای این حساسیتها به شدت آن بستگی دارد. خیلی مهم است که بدانید عفونتهای گوش معمولاً همراه با آلرژیهای استنشاقی خواهند بود.
- دیسپلازی لگن: دیسپلازی لگن مشکلی ارثی است که که در آن استخوان ران متناسب با مفصل ران نیست. این مشکل ممکن است با علائم یا بدون هیچ علائمی اتفاق بیفتد. در بعضی سگهای مبتلا به این بیماری، درد یا لنگیدن در یک یا هر دو پا دیده میشود. با بالا رفتن سن سگ، ممک است به آرتروز مبتلا شود که با رادیولوژی و عکسبرداری قابلتشخیص خواهد بود.
- دیسپلازی اسفنکتر: اختلالی چشمی است که ممکن است باعث ایجاد حساسیت به نور روشن، ضعف بینایی در شب، نابینایی جزئی یا کلی و آبمروارید شود. امروزه این مشکل چندان در دالمیشنها دیده نمیشود ، بااینحال بعضی از مطالعات ادعا میکنند که این مشکل اغلب نادیده گرفته میشود. درمان و داروی موردنیاز برای این مشکل تحت مطالعهاند.
مراقبت و نگهداری
دالمیشن سگ بسیار فعالی است و به ورزش زیادی نیاز دارد. دوندهای سریع است که استقامت بالایی دارد. اگر به حال خود رهایش کنید کل کشور را طی چند روز میدود، به همین دلیل حتماً وقتی برای ورزش بیرونش میبرید لیش همراهتان باشد. دالمیشنها عاشق معاشرت با انسانها هستند، به همین دلیل اگر تنهاشان بگذارید، خوش رفتار نخواهند بود. باید بتوانند زمان کافی کنار خانواده باشند، درغیراینصورت حسابی خرابکار میشوند. بهخاطر متابولیسم بالای اسید اوریک در دالمیشنها، خیلی مهم است که حواستان به ادرار کردن او باشد. همچنین دقت کنید که همیشه آب کافی در اختیارشان باشد.
تغذیه
مقدار روزانه توصیه شده: روزانه یک و نیم تا ۲ فنجان غذای سگ با کیفیت بالا که به دو وعده تقسیم شود. میزانی که به سگ غذا میدهید، به اندازه، هیکل، سن، سوختوساز و میزان فعالیت او بستگی دارد. سگها هم مثل انسانها ویژگیهای فردی دارند و نیازهای غذاییشان با هم فرق میکند. لازم به ذکر نیست که سگی که از نظر فیزیکی فعالیت زیادی دارد به غذای بیشتری نسبت به سگی که همیشه دراز کشیده نیاز دارد. کیفیت غذایی که میخرید هم خیلی مهم است، هرچه غذا کیفیت بالاتری داشته باشد، موادمغذی بیشتری به بدن پتتان میرساند.
ویژگیهای ظاهری
پوشش متمایز بدن دالمیشن دوستداشتنی، کوتاه و نرم است. قسمتهای بالای سرش درست به مخمل میماند. رنگ پایهی او سفید است، با خالهای متراکم سیاه یا قهوهای سوخته که اندازههاشان متفاوت است. خالهای روی پاها، سر و دم البته کوچکترند. اینکه خالهای دالمیشنها از کجا میآید، هنوز مشخص نیست. اما گفته میشود که ممکن است بهخاطر یک جهش ژنتیکی باشد. تولههای دالمیشن کاملاً سفید به دنیا آمده و با بالا رفتن سنشان این خالها کمکم به وجود میآیند. دالمیشن معمولاً سه رنگ دارد: سفید با خالهای قهوهای سوخته، سیاه یا جگری روی سر، گردن، قفسه سینه، ساق پا و دم. دالمیشن سگی تمیز است و بوی نامطبوعی را که اغلب سگها دارند نمیدهد و موهاشان هم کثیفی را جذب نمیکند. حواستان باشد که دالمیشنها سرتاسر سال ریزش مو دارند. معمولاً بهشوخی درمورد دالمیشنها گفته میشود که فقط دو بار در سال ریزش مو دارند: صبحها و شبها. با برس کشیدن منظم بیشتر از سه یا چهار مرتبه در سال به حمام نیاز نخواهد داشت. حمام کردن بیشتر چربیهای ضروری پوست و موشان را از بین میبرد و ممکن است باعث خشک و پوستهپوسته شدن پوست شان شود. بهداشت دهان و مراقبت از ناخنها ازجمله موارد دیگر گرومینگ دالمیشنها هستند. دستکم دو تا سه مرتبه در هفته دندانهایش را مسواک بزنید تا جرم و باکتری از دندانهایش پاک شود. در مواقع لازم ناخنهایش را کوتاه کنید که احتمالاً یک تا دو بار در ماه کافی خواهد بود. اگر صدای خوردن آن را روی زمین شنیدید یعنی ناخنهایش خیلی بلند است. اگر ناخنهای سگتان کوتاه و مرتب باشد کمک میکند پاهایش همیشه در وضعیت خوبی مانده و تن و بدن خودتان هم از خراشهای او در امان بماند. گوشهایش را بهصورت هفتگی چک کنید تا قرمزی نداشته و بوی بد ندهد، چون اینها میتواند نشانهی عفونت گوش باشد. سگ تان را از تولگی به برس کشیدن موهایش عادت دهید. هرازگاهی پاها، دهان و گوشهایش را چک کنید. باید کاری کنید که گرومینگ برایش تجربهای لذتبخش شود، با یک عالم تحسین و تشویقی. در زمان گرومینگ حتماً به علائم قرمزی، خراش، جوش و التهاب در پوست، گوشها، بینی، دهان، چشمها و پاهایش دقت کنید. چشمها باید شفاف باشند و هیچ قرمزی و ترشحی نداشته باشند. معاینهی هفتگی کمک میکند در صورت بروز مشکل زودتر متوجه شوید و درمان را شروع کنید.
ارتباط با کودکان و حیواناتخانگی دیگر
تقریباً همهی بچهها به محض دیدن یک دالمیشن آن را تشخیص میدهند. عشق دالمیشن به فعالیت باعث میشود همبازی خوبی برای بچهها به شمار رود، ولی طبیعت غیرقابلکنترلش ممکن است برای بچههای نوپا و کوچک خطرناک باشد. دالمیشنها اگر در تولگی با سگهای دیگر و گربهها آشنا شوند، به خوبی با آنها کنار خواهند آمد. به کودکان آموزش دهید که چطور باید به سگها نزدیک شوند و آنها را لمس کنند و هیچوقت بچههای خیلی کوچک و سگها را با هم تنها نگذارید. به کودکانتان بیاموزید که هیچوقت به سگی که خوابیده یا در حال غذا خوردن است نزدیک نشود یا سعی نکند غذای او را بگیرد.